Tegels, Zelliges

“Zelliges zijn witjes”. Die stelling is iets te kort door de bocht maar grotendeels juist. Zowel witjes als zelliges zijn puur handgemaakte diagonaal weggesneden (gehakte) wandtegels. Zelliges worden voornamelijk gemaakt in het formaat 10x10cm. waarbij witjes op 13x13cm. worden gemaakt. De handen die ze maken liggen wel ver uit elkaar. Witjes is een typisch Nederlands en dan met name Fries product en Zelliges komen uit Marokko.

We hebben het in beide gevallen over een puur ambachtelijk product. Zelliges zijn echter veel minder perfect als witjes. Witjes worden gemaakt van mooie schone klei en het gehele maakproces is anders. Er komen meer machinale handelingen aan te pas waardoor witjes netter zijn. Fraaier afgewerkt. Beter aan de maat.

Zelliges zijn perfect door hun imperfectie.

Ja, laat die even landen. Zelliges zijn perfect door hun imperfectie is echt een waarheid als een koe. De klein waarvan ze worden gemaakt moet uit Fes komen. Dat is de mooiste maar zeker niet altijd de schoonste klei. Kalkpitten en zelliges zijn daarom onlosmakelijk van elkaar. Een kalkpit kan na verloop van tijd loslaten waardoor je een gat of in ieder geval een oppervlakte beschadiging krijgt aan het tegeltje. Dat kan binnen een paar weken maar het kan ook jaren duren. Zo’n beschadiging kan weer worden ingevuld met voegmateriaal. Een betegelde zelliges wand is mede daardoor stoer, puur, eerlijk en echt.

Waar zijn zelliges mee te combineren?

Ik denk dat je begrijpt dat het een het ander uitlokt. Zelliges zijn perfect te combineren met cementpatroontegels. Dat is immers van oudsher ook een Marokkaans puur ambachtelijk product. Maar zelliges doen het ook heel goed bij fraai verouderd Belgisch hardsteen en kalksteen, bij estriken en bij onze oude waaltjes. Zowel bij de Belgische waaltjes als bij de Hollandse waaltjes doen ze het erg goed. Maar, eerlijk is eerlijk, de combinatie van zelliges met een fraaie gestorte gietvloer kan ook. Inderdaad, dat is wel een beetje afhankelijk van het object wat je gaat tegelen maar toch. Een eeuwen oud zellige is goed te combineren met een zeer modern sfeertje. En dat is nu precies de spanning waar wij graag naar op zoek zijn.

Essentieel is dat je respect toont voor het gebouw wat je betegeld. Waar vraagt dat om? Maar ook welke sfeer kan het hebben. Waar voelt het zich senang bij. Als je dat goed aanvoelt en juist uitvoert ben je voor vele jaren klaar. Het mag immers niet zo zijn dat het vandaag een trendy-helemaal-van-nu-sfeertje krijgt welke morgen uit is. Ik blijf daarom ook een haat-liefde verhouding hebben met trendy materialen. Wij (lees: Ryan’s) staan voor een tijdloos sfeervol assortiment en een dito advies.

Zijn zelliges trendy?

Ja, dat zijn ze. Maar aan de andere kant ook helemaal niet omdat ze al honderden jaren worden gemaakt en toegepast. Ze zijn trendy omdat meer en meer mensen vragen erom en dus wordt het door tegelzaken aangeboden. Zonder enige vorm van arrogantie heeft het gros echt geen idee waar ze mee bezig zijn. Dat is ook helemaal niet gek als je dagelijks je boterham verdient met de verkoop van grote witte wandtegels en nog grotere grijze beton-achtige vloertegels. Als begrippen als rectificeren en kalibreren een belangrijk deel uitmaken van je jargon is een zellige een draak van een tegel. Immers, alles is er imperfect aan en daar moet je wel mee om kunnen gaan.

Even uitleggen: kalibreren van tegels is het op gelijke dikte zagen van de tegels. Rectificeren zegt alles over het precies haaks maken van alle zijkanten.

Ik heb ongelogen waar tegelzetters hun pijp aan Maarten zien geven nadat de klant liet zien dat ze zelliges hadden gekocht. Als jij als tegelzetter gewent bent te werken met een vaste voegafstand en het liefst met tegelkruisjes werkt komt God je te hulp bij het plakken van zelliges. Zelliges (en ook de Bejmat tegels) mogen strak tegen elkaar worden geplaatst. Het uiteindelijk resultaat moet altijd worden opgevuld met voegsel. Waarom? Omdat er zonder voegsel water en vuil tussen kan komen en dat is niet hygiënisch maar kan ook leiden tot het loskomen van de zelliges. Ik adviseer in natte ruimten zoals in douches altijd wel een voeg van 1 tot 2mm. Je wilt doorslag natuurlijk voorkomen.

Hoe werk je de kopse kanten af bij zelliges is een veel gestelde vraag. Dat kan eigenlijk op drie manieren. De Nederlander kiest graag voor de strip. Een tegelsierstrip die opgenomen wordt in het tegelwerk waarbij de kopse kant onttrokken wordt aan het zicht. Je kijkt dan op een metaal of een kunststof afwerking. Neen, dit heeft zeker niet mijn voorkeur. Wie A zegt moet ook B zeggen om het beoogde sfeertje werkelijk te realiseren. Een tweede mogelijkheid is de Voeg. Juist in Marokko wordt dit bijna altijd gedaan. Er wordt een schuine rand met voegmiddel aangebracht. Dat randje kan vervolgens worden geverfd in dezelfde kleur als de wand. En ten slotte zou je een 45graden facet kunnen aanbrengen aan de zellige. Inderdaad de fraaiste maar ook de meest dure (lees: tijdrovend) manier.

Zelliges zijn er in verschillende kleuren en in verschillende maten. 10x10centimeter is verreweg het meest toegepaste formaat. 5x5cm. komt daarna. Er bestaan ook 10x5 cm. En dan hebben we ook nog het begrip Bejmat. Bejmat is een handgemaakte Marokkaanse wandtegel van ca. 5x15cm. Ook een bejmat is een tegel met een levendig oppervlak en prachtige kleurnuances. Juist die kleurnuances maken zelliges ook zo uniek. Bejmats zijn meer bedoeld als vloertegel. Zeer geschikt voor badkamers, wc’s en keukens.